VATANINI KENDİNE İSİM YAPAN TÜRK: GASPIRALI İSMAİL

Ömrünü Türklerin aydınlanmasına ve birlikteliğine adayan Kırımlı Fikir Adamı Gaspıralı İsmail Bey’i vefatının 106. yıl dönümünde rahmetle anıyoruz.

21.03.1851’de Kırım’da dünyaya gelen fikir adamı İsmail Bey asker bir ailenin oğlu olan Mustafa Gasprinsky ve Kırım’ın önde gelen ailelerinden Mirza ailesinin kızlarından Fatma Sultan’ın evlatlarıdır.

Müslüman mektebinde başladığın ilk eğitimine, askeri okulda devam edip Moskova’da Harp Okulunda okudu. Rusya’da eğitim aldığı sırada dönemin Rus fikir adamları ile tanışma ve fikri hayatı tanıma imkânı buldu. 19 yüzyıl Rusya’sında slav halkları tek çatı altında buluşturmayı hedefleyen panslavist politika hâkimdi. İsmail Bey bu ortamda ve bu fikirlere maruz kaldığı halde Rusya’da yaşayan Türkleri bir araya getirmek niyetindeydi.

Girit isyanında Rum âsilerine karşı mücadele eden Osmanlı askerlerine katılmak üzere yakın arkadaşı Litvanya Tatarı Mustafa Mirza Davidoviç ile birlikte gizlice Türkiye’ye geçmek istediyse de Odesa’da yakalandı. Çarlık Rusyası’ndaki askerî öğrencilik hayatı bu şekilde sona eren Gaspıralı, 1868’de Bahçesaray’a dönerek Zincirli Medrese’de Rusça muallimliğine başladı.

Rus edebiyatı ve felsefesi üzerine okumalar yaptı, 1827 de Paris’e geçerek Rus yazar Ivan Turgenyev ile tanışma imkânı buldu bir süre ona asistanlık yaptı.

Kırım’dan ayrı kaldığı yıllarda ve Kırım’da görev aldığı yıllar içinde hep kendi kabuğunda yaşayan Kırım Türklerini bilinçlendirmek için çaba gösterdi.

Türkçe yayınlanacak bir gazete için uzun çabalar verdi nihayetinde Rusçasıyla beraber yayınlanacak Tatarca bir gazete için izin alabildi. 1833 yılında yayına başlayan Tercüman Kırım’da Kırım Tatarlarının ilk Türkçe gazetesi oldu. Kurduğu matbaada bütün ailesi ile çalışarak her işini kendi yaptığı bu gazetenin basımı ve dağıtımı için uğraştı.

-Tercüman Gazetesinin 1883 yılındaki ilk sayısı-

1884 yılına gelindiğinde Gaspıralı İsmail Bey ikinci hedefi olan eğitim reformu için kolları sıvayarak Müslüman çocuklarına kırk günde Türkçe okuma yazma öğretmeye karar verdi. Müslüman Türkler arasında sürekli dolaşarak bu yeni eğitim sistemini tanıttı. On yıl içinde Rusya’da 100 kadar Usûlü Cedid mektebi açılmış bu mekteplere mali destek veren zengin tüccarlar olmuştu.

1907 sonrası Rusya’da artan istibdat ortamı sebebiyle Rusya dışındaki Müslümanlarla da irtibat kurmaya fikirlerini ülke dışında duyurmaya çalıştı. Müslümanların geri kaldığı noktalar ve çözüm önerileri için makaleler yazdı.  Mısır, Hindistan gibi ülkelere ziyaretlerde bulunarak Müslümanlar arasında reformist bir hareket başlatmak için uğraştı.

Bu yoğun tempoda rahatsızlanan Gaspıralı 1914 de memleketi Bahçesaray’da vefat etti. Kurduğu gazete vasiyeti üzerine beş yıl daha yayın hayatına devam etti.

Gaspıralı’nın mezarı uzun süre Kırım Tatarları tarafından ziyaret edildiyse de 1944’te Kırım Tatarları’nın topyekün vatanlarından sürülmelerinden sonra sayısız diğer eser ve âbide gibi o da tamamen ortadan kaldırıldı. 1990’da Kırım’a dönen Kırım Tatarları, Gaspıralı’nın tahminî mezar yerini yeniden belirleyerek buraya bir anıt taş diktiler.

-GASPIRALI İSMAİL BEY’İN KABRİ-

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

error: İçerikte Kopyalama Yasaktır. ©️ Bu yazının her türlü telif hakkı yazarın kendisine ve/veya temsilcilerine aittir. Yazıların izin alınmadan kopyalanması ve kullanılması 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasasına göre suçtur.
  • No products in the cart.
Sohbeti aç
Canlı Destek