Kaç çeşit müzik aleti biliyorsunuz? Elektronikle müziği birleştiren, Rus icadı Theremin’i (teremin) Ayşegül Uyar sizler için araştırdı.
Bir yayın keman üzerindeki hareketleri yahut sazın akordu esnasındaki geçişler ya da bir neye, yan flüte yaslanmış dudakların sese etkisi bizi pek çok zaman hayretle karışık bir merakla etkiler. Çalınan aleti bilip bilmediğimize bakmaksızın sesin peşi sıra ruhumuzu gönderir, gözlerimizle de bu takip edilmesi zor işi izleriz. Dışardan bakılınca oldukça karmaşık ve senkronize bir hareket yığını vardır ortada. Kimi zaman seyircinin cesaretini kıracak kadar hızlanan hareketler, müzik aletini çalan kişinin artık üçüncü bir organ gibi aletle bağ kurduğunun ispatıdır.
Genel bir bilgi olarak hepimiz müzik aletlerinin vurmalı, tuşlu, nefesli, telli ve yaylı olduğunu bilir gördüğümüz müzik aletlerini bu kategorilerden birine koyarız. Peki, bu kategorilerden birine girmeyen müzik aletleri varsa, mesela theremin gibi. Adını Rus mucidi Profesör Leon Theremin’den alan aletin patenti 1928 yılında alınmıştır. Esas adı Termenvox veya Aetherpone olan müzik aletinin adı zamanla mucidiyle anılarak Theremin şeklinde tanınmıştır.
Dışardan bakılınca dikkat çekici bir özelliği olmayan aletin asıl mahareti yukarda saydığımız müzik aletlerinin hiç birine benzemeyişinde gizlidir. Theremini çalmak için ona dokunmaya, üflemeye, tuşları üzerinde parmaklarınızı gezdirmenize ihtiyaç yoktur. Çalan kişinin ellerinin pozisyonunu algılayan iki metal anten ile kontrolü sağlanır. Ellerden biri ile titreşim dalgaları gönderilirken diğeri ile de sesin şiddeti ayarlanır.
Dünyadaki ilk elektronik müzik aletlerinden sayılan theremin ürkütücü, gotik bir tarafı vardır diyebiliriz. Bilim kurgu ve gerilim filmlerinde sıkça kullanılan theremini sanat müziklerinde de görmek mümkündür.
Kendine özgü bu enstrümanla birçok müzisyen ve santçı ilgilenmiştir. Jerry Lewis, Cary Grant, Vladamir Lenin, Albert Einstein, Igor Stravinsk theremin çalmış yada çalmayı denemiş kişilerdir.
Elektronik müziğin babası sayılan Robert Moog theremini geliştirmek için uğraşmış 1948 de kendi thereminini yapmıştır. Moog bir röportajında theremin için şunları demiştir:
“Ses efektlerinden ziyade iyi müzük yapmakla ilgilenirim. Theremin ise bu yaklaşımın çekirdeğidir. Ona bir sevgili gibi bakıyorum. Elektronik olak bu alet başlangıçtan beri besteciler, alet yapımcıları ve sanatçılar için yeni, tuhaf ve ürkütücü sesler bulmaya çalışma imkanı verdi.” ABD’li Pamelia Stickney dünyanın önde gelen tereministlerinden biri olarak bu alete ilgi duyanların dinlemesi gereken sanatçılardan sadece biridir. Caroline Eyck de theremin denince dinlenmesi gereken bir diğer isimdir.
Siz de bu görsel ve işitsel şöleni merak ediyorsanız buyrun beraber izleyelim…